Co to jest Nutri-Score?

1. Nutri-Score - opis skali jakości odżywczej

2. Nutri-Score - zalety

3. Nutri-Score – niepożądane cechy

4. "Skala Nutri-Score i inne systemy"

5. Inne rozpoznawalne skały

6. Efektywność systemu ocen Nutri-Score

7. Nutri-Score w Polsce

8. Podsumowanie

1. Nutri-Score - opis skali jakości odżywczej

Nutri-Score to system oceny jakości odżywczej produktów spożywczych, który został opracowany i wprowadzony we Francji w 2017 roku. Jest on umieszczany na przodzie opakowania produktu (ang. Front-of-Pack Label, FoPL) i ma na celu ułatwienie konsumentom świadomego wyboru produktów spożywczych poprzez dostarczenie informacji o jakości odżywczej produktów. System ten opiera się na podziale żywności na pięć grup (oznaczonych literami A-E), które są opisane przy użyciu skali kolorystycznej, przechodzącej stopniowo od ciemnozielonej (grupa A, produkty o najwyższej jakości odżywczej) do czerwonej (grupa E, produkty o najniższej jakości odżywczej). Ocena jakości odżywczej produktów odbywa się przy użyciu algorytmu, który analizuje wartość odżywczą produktów w ilości 100 g lub 100 ml (w przypadku napojów). System ten przyznaje punkty w dwóch kategoriach: obecność składników uznawanych za korzystne, takich jak błonnik, białko oraz warzywa, owoce, rośliny strączkowe, orzechy lub oleje roślinne; oraz zawartość składników uznawanych za niekorzystne, takich jak cukry proste, nasycone kwasy tłuszczowe, sód oraz wartość energetyczna produktu. W efekcie, sumując wyniki w obu kategoriach i odejmując punkty korzystne od niekorzystnych, produkt otrzymuje ocenę na skali od -15 do 40 punktów. Im niższa ocena, tym lepsza jakość odżywcza produktu.

2. Nutri-Score - zalety

Do zalet Nutri-Score można zaliczyć przede wszystkim jego lokalizację na przedniej stronie opakowania, dzięki czemu jest on łatwiejszy do zauważenia i nie wymaga zdjęcia produktu z półki. Kolejnym pozytywnym aspektem jest prostota konstrukcji opartej na literach (A-E), co umożliwia szybkie zrozumienie i orientację. Jego interpretacja nie wymaga szerokiej wiedzy na temat składników odżywczych oraz analizy danych, co czyni go alternatywą dla tabel wartości odżywczych umieszczonych na tyłach opakowań, które dla wielu konsumentów są trudne do odczytania. Istotnym aspektem są także kolory skali - przede wszystkim przekazują one dodatkową informację dotyczącą jakości (od pozytywnie postrzeganego koloru zielonego dla produktów wysokiej jakości do ostrzegawczego czerwonego dla produktów o niskiej jakości), ale także przykuwają uwagę konsumenta sięgającego po opakowanie.

3. Nutri-Score – niepożądane cechy

System Nutri-Score posiada także pewne niepożądane cechy. Największym problemem jest ograniczona liczba czynników branych pod uwagę przy przyznawaniu punktów. Nie uwzględniają one m.in. zawartości witamin oraz składników mineralnych, stopnia przetworzenia czy obecności dodatków do żywności, takich jak barwniki bądź konserwanty. To może prowadzić do sytuacji, w której produkty o wyższej wartości odżywczej otrzymają więcej punktów (a co za tym idzie – gorszy wynik) niż produkty o niskiej wartości. Przykładem mogą być soki owocowe – stanowią one źródło witamin, jednak ze względu na wysoką zawartość cukru (pochodzącego naturalnie z owoców) oceniane są gorzej niż napoje typu zero nieposiadające wartości odżywczej. Innym minusem jest przyznawanie punktów dla wartości w 100 gramach bądź mililitrach produktu, nie zaś dla typowej porcji, która często może być znacznie większa bądź znacznie mniejsza – może to być powodem zafałszowania oceny. Fakt ten może prowadzić do tego, że wybór żywności o niskiej wartości odżywczej podyktowany zostanie dobrą oceną na skali Nutri-Score. Porównując dwa produkty – np. Napój typu cola zero (ocena B) oraz sok pomarańczowy (ocena C) – konsument może dojść do wniosku, że napój gazowany jest korzystniejszą opcją niż sok bądź usprawiedliwić jego wybór lepszą oceną Nutri-Score. Możliwe jest także, że uzna, że oznaczenie napoju zero dotyczy całej kategorii napojów gazowanych (w tym produktów słodzonych cukrem) i w przyszłości po nie sięgnie, gdy etykieta nie będzie dostępna. Ostatecznie może to skutkować zwiększeniem spożycia napojów gazowanych. Ten sposób interpretacji oceny Nutri-Score nie prowadzi zatem do realizacji celu, jakim jest poprawa zwyczajów żywieniowych konsumenta (D. Włodarek, H. Dobrowolski 2022).

4. "Skala Nutri-Score i inne systemy"

Należy podkreślić, że system Nutri-Score nie jest jedynym sposobem wizualnego oznaczania jakości odżywiania produktu.

5. Inne rozpoznawalne skały

– Reference Intakes przedstawia dane dotyczące zawartości składników odżywczych (kilokalorie, tłuszcze, tłuszcze nasycone, sól oraz cukry proste) w postaci liczby, a także ujawnia w jakim stopniu one realizują wartość referencyjnego spożycia (RWS). Kolor oznaczenia jest neutralny. – Multiple Traffic Lights jest podobny do Reference Intakes; przedstawia te same dane, jednak są one dodatkowo kolorystycznie zaznaczone wysoka zawartość składnika jest zaznaczona kolorem czerwonym, średnia natomiast kolorem pomarańczowym, a niska kolorem zielonym. – Health Star Rating ocenia produkty na skali od 0,5 do 5 gwiazdek; bierze pod uwagę kaloryczność, ilość nasyconych kwasów tłuszczowych, cukru oraz sodu oraz błonnika, białka, warzyw, owoców, orzechów i roślin strączkowych w 100g produktu. Kolor oznaczenia jest neutralny. – Warning Symbol umieszczane jest na produktach, w których zawartość składnika niekorzystnego dla zdrowia przekracza limit ustalony przez chilijskie Ministerstwo Zdrowia (oznaczenie pochodzi z tego kraju). Jest przedstawiane w formie czarno-białego ośmiokąta (przypominającego drogowy znak STOP), na którym znajduje się zapisane ostrzeżenie (np. Wysoki udział cukrów).

6. Efektywność systemu ocen Nutri-Score

Nutri-Score jest prostym narzędziem, które przekazuje informacje o jakości odżywczej produktu. Ale jak naprawdę wpływa na wybory konsumentów? Aby zweryfikować skuteczność oznaczeń na przodzie opakowań, przeprowadzono badanie. Podczas ankiety uczestnicy otrzymali 3 zestawy produktów z różnych kategorii (pizza, płatki śniadaniowe i ciastka), składające się każdy z 3 fikcyjnych produktów. Początkowo opakowania nie zawierały żadnych oznaczeń, a respondenci proszeni byli o uporządkowanie ich w kolejności od najwyższej do najniższej jakości odżywczej. Następnie otrzymali oni to samo zadanie, jednak tym razem na produktach znajdowało się jedno z oznaczeń FoPL - Nutri-Score, Multiple Traffic Lights, Warning Sign, Reference Intakes lub Health Star Rating. Ankietę przeprowadzono na terenie 12 krajów, w tym w Australii, Kanadzie, Meksyku, Singapurze i Stanach Zjednoczonych. Warto zauważyć, że uczestnicy nie byli informowani o celu badania ani nie byli zapoznani z definicją FoPL oraz nie byli świadomi, że oceniają ten sam zestaw produktów dwukrotnie. Zaobserwowano, że umieszczenie dowolnego oznaczenia na opakowaniu wiązało się z poprawą w ocenie przez badanych, jednak Nutri-Score najbardziej ułatwiał uczestnikom uszeregowanie produktów zgodnie z ich jakością odżywczą (M. Egnell i wsp. 2018). Podobne wyniki uzyskano w kolejnych badaniach w Szwajcarii (M. Egnell i wsp. 2020), Portugalii (F. Goiana-da-Silva i wsp. 2021) oraz w Polsce (V. A. Andreeva i wsp. 2022). W przeglądzie badań porównujących oznaczenia o charakterze ostrzegającym (Warning Sign) oraz opierających się na skali kolorystycznej (Nutri-Score, Multiple Traffic Lights) zauważono, że Nutri-Score był systemem ocenianym przez konsumentów jako zrozumiały oraz przekazujący wystarczającą liczbę informacji. Jako jedyny został uznany za przykuwający uwagę, a także łatwiejszy do zapamiętania. Wiązany był ze zwiększeniem postrzegania produktów jako niezdrowych - efekt ten był jednak mniejszy niż w przypadku oznaczeń ostrzegających, które w większym stopniu zniechęcały do wyboru produktów o niższej jakości. Znacznie większy był natomiast efekt promujący produkty o wyższej jakości, dzięki czemu były one częściej wybierane oraz kupowane (J. Song i wsp. 2021).

7. Nutri-Score w Polsce

Aż do roku 2022, System Nutri-Score został przyjęty również przez inne kraje, na przykład: Belgię, Hiszpanię, Niemcy, Szwajcarię, Holandię oraz Luksemburg. W Polsce, umieszczanie oznaczeń zgodnych z tym systemem na produktach nie jest wymagane, jednakże jest zauważalny trend rosnącej liczby producentów, którzy decydują się na taki krok.

8. Podsumowanie

Nutri-Score to stosunkowo nowe narzędzie, mające na celu ułatwienie podejmowania decyzji związanych z żywieniem. Oznaczenie jest łatwe do odczytania, co może być szczególnie użyteczne dla osób o mniej rozległej wiedzy na temat żywienia, dla których informacje zawarte w tabelach składów odżywczych mogą być trudne do zrozumienia. Nutri-Score ma jednak także swoje wady - ocenia niewielką liczbę aspektów, co może prowadzić do niepoprawnych ocen. Dlatego też warto polegać na jego obecności na opakowaniu, ale nie powinno się całkowicie polegać na nim podczas zakupów. Zanim dokonamy zakupu, warto także zapoznać się ze składem produktu i jego wartością odżywczą.